https://www.linkedin.com/pulse/d%C3%BCnya-deniz-ta%C5%9F%C4%B1mac%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1-rotalar%C4%B1-b%C3%B6l%C3%BCm-1-orhan-veli-koyuncuoglu?trk=mp-author-cardDünya da insan yerleşik düzene geçmesinden sonra uluslararası ticaret başlamış başlarda en bilineni karadan kervanlarla (İpek Yolu ) taşınmış , Asyanın doğusundan yola çıkan baharat,ipek ,porselen ve diğer mallar doğudan batıya taşınmış karşılığında altın ve gümüş alınmıştır.
Deniz Ticareti son
1000 yılda sürekli gelişerek bu günlere gelmiştir.Özellikle Kristof Kolomb Hindistan'a deniz yolu ulaşmak amacıyla büyük keşfine doğru yola çıkmış ve yanlışlıkla
1492 yılında
Hindistan'ı buldum zannederek aslında
Amerika kıtasını keşfetmiştir. Bu olay Dünya tarihinin son
500 yıl içindeki gidişatını derinden değiştirmiştir.
Amerikanın keşfi ile
İngiltere ,İspanya , Hollanda ve Portekiz yeni koloniler kurmak ,yeni topraklar kazanmak ve ele geçirdikleri ülkelerdeki zenginlikleri taşımak için büyük bir rekabete girimişlerdir. Tarihin son 500 yılına damga vuran Emperyalizm ve Kolonizasyon büyük rekabet oluşmuş ,bir çok savaş yapılmış ,ülkeler paylaşılmış , ardından da sanayi devrimini getirmiştir.
1763 yılında İskoçyada
James Watt ilk buhar ile çalışan makina icat etmiş. Bu buluştan
40 yıl sonra
1807 de
Amerika Birleşik Devletlerinde Robert Fulton adındaki mucit buhar gücü ile işleyen gemi motorunu icat etmiş.
1840 yıllara gelindiğinde ise düzenli olarak okyanus ötesi gemi taşımacılığı başlamıştır. Gemi taşımacılığının gelişmesine çok önemli diğer olay ise
1812 yılında ilk buharlı makineler Trenlerde kullanılmış , 50 yıl içerisinde ham madde kaynakları ile fabrikaları,fabrikalardan ile limanlara demir yolları döşenmiştir. Böylece hem üretim hem de satış kesintisiz ve hızlı bir şekilde sağlanmış oldu.
2015 yılının içinde Dünya deniz taşımacılığının ne kadar büyüklükte olduğunu elimden geldiğinde açıklamaya çalışacağım.
Deniz nakliye ticaretinde kullanılan ölçü birimi TEU dur.
TEU (Twenty Foot equivalent Unit ) 20 foot Dry ContainerLength Width Height Volume TEU
20 ft (6.1 m) 8 ft (2.44 m) 8 ft 6 in (2.59 m) 1,360 cu ft (38.5 m3) 1
Yani 1 adet 20 ft DC lik konteynır = 1 TEU dur. Her ne kadar taşıma hacmi 38,5 m3 olsa da 1/1 özgül ağırlıklı mal konduğunda 14 ton taşıma kapasiteli olarak hesap etmeliyiz (Uluslararası istatistiki hesaplamada 1 TEU taşıma kapasitesi 14 ton olarak kabul edilir).GEMİ SAYISI :2014 yılı itibari ile tüm dünyada deniz nakliye operasyonunda kayıtlı olarak
1.691.628 adet gemi vardır;
482.017 adet ham petrol taşıyan tankerler,
726.319 adet kuru yük gemileri (Ham madde taşıyan) ,
77.752 genel kargo taşıyan gemiler ,
216.345 adet konteyner taşıma gemileri,
189.395 adet diğer tip gemilerdir.
http://unctadstat.unctad.org/wds/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=93HAM PETROL TAŞIYAN GEMİLER :Deniz ticaretinin ne kadar büyük kapsamda olduğunu açıklamak için örnek vermek gerekirse
482.017 adet ham petrol taşıyan gemiler içinde en küçük olanlar
Aframax (Average Freight Rate Assessment) tankerlerinin taşıma kapasitesi 120.000 tona kadar olanlardır. Bu aframax tankerleri
Panama kanalından geçen tankerlerdir. En büyükleri ise
ULLC ve VLLC (Ultra - Very Large Loading Capasity) tankerleri
250.000 tondan yukarı olan süper tankerlerdir.Petrol tankerlerinde rekor
Knock Newis e aittir
(458 mt uzunluk ,650.000 ton taşıma kapasitesi) . Basit hesap yaparsak 482.000 petrol tankeri yılda 12 sefer yapsa ; Taşınan toplam ham petrol
482.017 x 12 sefer x 200.000 ton (ortalama) = 1.156.840.800.000 Ton yıllık taşınan ham petrol vardır.
http://en.wikipedia.org/wiki/Seawise_GiantKURU YÜK TAŞIYAN GEMİLER :Kuru yük gemilerinde durum ise Dead Weight Ton olarak adlandırılan azami taşıma kapasitesi
2.000 ton dan başlayarak
400.000 tona kadar gitmektedir.Kuru gemilerinde en yüksek taşıma kapasitesi
MS Ore Brasil isimli kuru yük gemisindedir (
400.000 Ton taşıma kapasitesi) . Kuru yük taşımacılığında (Bulk loading shipping) kullanılan kuru yük gemisi sayısı
726.319 adettir . Aynı işlemi yaparsak
726.319 x 12 sefer x 50.000 ton (ortalama ) (Büyük taşıma kapasiteli yük gemisinin sayısı azdır) = 435.791.400.000 ton yıllık taşınan ham madde ve kuru yüktür.
http://en.wikipedia.org/wiki/MS_Ore_BrasilKONTEYNIR GEMİLERİ :Dünyada gerçekleşen tüm dış ticaretin %90 ı konteynır taşımacılığı ile yapılmaktadır. Konteynır tarih olarak ne zaman kullanılmaya başlamıştır ? Çok ilginç ama konteynırın atası aslında metal konserve kutusudur. 1810 yılında Fransız bir mucit Philippe de Girard ,cam kavanozlara konularak satılan yiyecekleri metal konserve kutusunda saklama prensibini ve konserve kutularının üretim proseslerinin patentini aldı.Daha sonra bu buluşunu İngiliz yatırımcı Peter Durant a sattı. Peter Durant ta metal konserve kutusu fikrinin hayata geçiremeyince , 2 İngiliz tüccar olan Bryan Donkin ve John Hall a 1812 yılında sahip olduğu patenti satar. Konserve kutusu patenti üzerinde çalışan ve daha da geliştiren Bryan Donkin ve John Hall 1813 yılına gelince metal konserve kutusu üretimi yapan ilk fabrikayı kurarlar. Kutu fabrikası Britanya İmparatorluğunun deniz kuvvetlerinin dünya üzerindeki tüm deniz birliklerine gidecek olan kutulanması gereken gıdaları metal konserveler içinde üretime geçmiştir. Devasa mal talepleri üzerine önce tahta kutularda paletleme yapılmış , ilk konteynırlar çeşitli ebatlarda tahta dan yapılmış. Bir çok mal sevkıyatında tahtadan yapılmış konteynerler de gemi yükleme ve boşaltması sırasında büyük hasarlar meydan gelince ilk konteynerleri metal yapma fikri ağırlık kazanmış . Metal konteynerler de ülkeden ülkeye ve mal dan mala farklı ebatlar ortaya çıkmış ve deniz taşımacılığında büyük karışıklıklar olmuştur. Bu karışıklıklar 1950 yılında Dünya Ticaret örgütü kurularak şu anda kullanılan konteyner ebatları oluşturulmuştur. Konteynerlerde geliştirilen standartlaştırma hem liman ,hem de konteyner gemilerinde büyük ilerleme ve kapasite artışlarını beraber getirmiştir.
İlk konteyner gemisi Danimarka ve A.B.D. de 1951 yılında yapılmış ve çalışmaya başlamıştır. Malcom McLean 58 adet metal konteynır taşıyabilen gemisi ile Newark - New jersey - Houston / Texas arasında ilk konteynır ile deniz nakliye yapmış olan kişidir.58 adet konteyner taşıyan gemiden ,artan dış ticaret hacmi sebebiyle daha fazla konteyner taşıyan gemiler sipariş verilmiş sürekli büyümüştür. Son 10 yılda konteyner taşımacılığı tam 4 kat arttığı belirtmekte fayda var.
Konteyner gemileri taşıma kapasitelerine göre 7 sınıfa ayrılırlar 1. Small Feeder ( 0 - 1000 TEU kapasitesi )
2. Feeder ( 1001 - 2000 TEU )
3. Feeder Max ( 2001 - 3000 TEU )
4. Panamax (3001 - 5000 TEU )
5. Post Panamax ( 5001 - 10.000 TEU )
6. New Panamax ( 10.001 - 14.000 TEU )
7. Ultra Large Container Vessel - ULCV ( 14.001 - upto TEU )
http://en.wikipedia.org/wiki/Container_shipŞu en büyük konteyner gemisi
MSC Oscar (
2015 te hizmete girmiştir. ) dır ve
19.224 TEU taşıma kapasiteli bir devdir ve
140.000.000 USD ye
Güney Kore deki
Daewo Shipping Engineering tarafından yapılmıştır.
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_largest_container_shipshttp://www.vox.com/2015/1/8/7513317/container-ship-msc-oscarGemileri anladık ,peki bu konteyner gemilerini işleten nakliye şirketleri kimlerdir. Listenin başında Maersk vardır .Toplam
608 adet konteynır gemisi olan dev bir firmadır , tek başına dünya konteyner taşımacılığının
%15 ini gerçekleştirmektedir. Türkiye den ilk yüze girmiş olan tek firma
Arkas Konteyner Taşımacılık A.Ş. dir (Dünya
26.cısı ve sahip olduğu konteyner gemisi sayısı ise
37 dir.Dünya konteynır taşımacılığındaki pazar payı sadece
%0,3 tür)
Firma İsmi - Yıllık taşıma hacmi (TEU) - Dünyadaki Pazar Payı %1 APM-Maersk 2,591,101 15.2%
2 Mediterranean Shg Co 2,307,964 13.5%
3 CMA CGM Group 1,414,388 8.3%
4 COSCO Container L. 739,736 4.3%
5 Evergreen Line 720,984 4.2%
6 Hapag-Lloyd 680,815 4.0%
7 Hanjin Shipping 624,716 3.7%
8 APL 605,164 3.5%
9 CSCL 590,066 3.5%
10 MOL 523,427 3.1%
Source:
http://www.alphaliner.com/top100/Ve son olarak bu gemiler malları taşımak için limanlara ihtiyaç duyacaktır.Dünya üzerinde denize kıyısı olan hemen her ülkede en az 1 adet kotneyner yükleme limanı mevcuttur. En büyükler kapasiteli limanlar listesinde Çin ezici bir çoğunlukla ilk 10 da 7 adet dev konteyner limanı olan tek ülkedir.Çin ne kadar büyük bir kapasitede ihracat yaptığını anlayabilmek için bir örnek verelim ; 1.nci sıradaki
Shangai Limanı 2013 yılında
33.617.000 TEU luk operasyon gerçekleştirmiştir , Türkiye'nin en yüksek kapasiteli limanı
Ambarlı - İstanbul Limanı ise
3.378.000 TEU Adet işlem gerçekleştirmiştir.
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_world%27s_busiest_container_ports Dünya üzerinde gerçekleşen global dış ticareti anlayabilmek için ,deniz nakliye ana rotalarını incelememiz gerekir.
Şimdi dünyadaki ticaretin rotalarına geçiş yapabiliriz.
Top Trade Routes (TEU shipped) 2013
Route West Bound East Bound North Bound South Bound Total
Asia-North America 7,739,000 15,386,000 23,125,000
Asia-North Europe 9,187,000 4,519,000 13,706,000
Asia-Mediterranean 4,678,000 2,061,000 6,739,000
Asia-Middle East 3,700,000 1,314,000 5,014,000
North Europe-North America 2,636,000 2,074,000 4,710,000
Australia-Far East * 1,072,016 1,851,263 2,923,279
Asia-East Coast South America 621,000 1,510,000 2,131,000
North Europe/Mediterranean-East Coast South America 795,000 885,000 1,680,000
North America-East Coast South America 656,000 0650,000 1,306,000
Asia - North America Route:Yukarıdaki tablo da görüleceği üzere en büyük kapasiteye sahip rota Asyadan Kuzey Amerikaya giden rota dır ve toplamda
23.125.000 TEU dir. Asya dan Kuzey Amerika kıtasına çıkan mallar 2 ayrı yolu kullanır , 1.ncisi yakın olan Asyadan Büyük Okyanusu geçerek Amerika kıtasının batı kıyılarına malları taşır ,taşınan mal
7.739.000 TEU dur. Kısa olan hat ile yapılan taşıma da deniz nakliye bedeli ortalama
7.739.000 x 5.000 USD (1 x 20ft DC = 1 TEU) = 38.695.000.000 USD dir. , diğeri ise bundan çok daha uzun olan rota
Asya - Hint Okyanusu-Kızıldeniz-Akdeniz ve Atlas okyanusunu geçerek Amerikanın doğu kıyılarına malları taşıyan uzun hattır; taşınan mal miktarı ise
15.386.000 TEU dur . Taşıma nakliye bedeli ise 1
5.386.000 TEU x 10.000 USD (1 x 20ft DC = 1 TEU) = 153.860.000.000 USD dir. Şu soru akla geliyor neden 4 katı daha uzun olan yoldan ,yakın olan rotanın 2 katı mal gidiyor. Cevabı ise tamamen ticaridir. Kısa olan yoldan batı kıyılarına varan gemi ancak 2 veya 3 limana uğrarken , uzun olan rotadan giden gemi en az 20 ülke ve limanına uğrar. Daima hazırda yük ve müşteri vardır. Asya - Amerikanın doğu kıyısı hattını kullanan gemiler Süveyş kanalı ve Cebelitarık boğazlarını geçerler. Not: Konu çok kapsamlı olduğu için Süveyş,Cebelitarık ve Panama kanallarını bir sonraki bölümde anlatacağım.
Asia - North Europe Route :Asyadan yola çıkan mallar Kuzey Avrupa daki limanlara Asya-Hint Okyanusu-Kızıldeniz-Süveyş Kanalı-Akdeniz-Cebelitarık boğazını geçerek gider. Dünyanın en hacimli 2.nci rotasıdır. Avrupanın batı kıyıları ile doğu kıyıları arasındaki 2 katı fark , büyük ülkelerin büyük limanlarının batı kıyılarında olmasından kaynaklanır ( Fransa , Almanya , Hollanda ,Belçika ) ,doğu kıyılarında küçük nüfuslu İskandinavya ülkeleri ,Litvanya ,Letonya,Estonya ve Beyaz Rusya bulunmaktadır.
Asia - Mediterranean Route :Dünyanın 3.ncü büyük deniz rotası Asya dan - Hint Okyanusu-Kızıldeniz-Süveyş kanalı ve Akdeniz olan bu rotadır. Asyadan tüm Akdenize kıyı olan ülkelere bu rota ile mal taşınır. Toplam
6.739.000 TEU taşınan mal kapasitesi vardır. Bu şu anlama geliyor 2013 yılı verilerine göre
94.346.000 ton mal taşınmıştır.
http://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade/trade-routes
